Sênh
Tiền
4.2. NHẠC KHÍ TỰ
THÂN VANG 4.2.3. NHẠC KHÍ TỰ THÂN VANG QUẸT-DẬP-LẮC
1-Giới
thiệu
sơ lược:

ênh
tiền là nhạc khí tự thân vang của Dân tộc Việt. Sênh là phách,
tiền là đồng tiền chính, do đó còn gọi là Phách sâu tiền (Quán
tiền phách) .
2-Xếp
loại:
ênh
tiền là nhạc khí tự thân vang gõ, quẹt, lắc do người Việt Nam
sáng tạo.
3-Hình
thức cấu tạo:
 ênh
tiền làm bằng ba thanh gỗ tốt, thường là gỗ trắc hay gỗ cẩm
lai, chiều dài khoảng 25cm, chiều ngang khoảng 3cm và dày khoảng
0,6cm. Thanh gỗ thứ nhất và thanh gỗ thứ hai được nối liền bằng
một sợi dây da ngắn, trên mặt gỗ trừ đoạn tay cầm, đều có
khứa những đường rãnh ngang. Ở cuối có đóng một hoặc hai cái
đinh có xâu một số đồng tiền. Thanh thứ ba ngắn hơn một ít, có
khứa răng cưa bên cạnh, cạnh trái khứa từ đầu đến giữa, cạnh
phải từ đầu đến cuối.
4-Màu
âm:
m
thanh Sênh tiền vui, rộn ràng, khoẻ, phong phú.
Ví dụ: (484-3a)
5-Kỹ thuật diễn tấu:
hi
biểu diễn, nghệ nhân cầm hai thanh một
và hai, chồng so le nhau, để các cọc
tiền liền nhau, ngón cái ở bên trên.
Với những động tác điêu luyện
của các ngón tay, hai thanh một và hai được
mở ra, kẹp vào tạo nên tiếng phách
gỗ chắc nịch (giống như tiếng Song
lang hoặc phách Huế) hòa lẫn tiếng rung
của kim khí rộn ràng của đồng tiền
(do đồng tiền nhảy lên). Có lúc
tay trái đưa lên cao lắc nhanh liên tục,
các đồng tiền va chạm vào nhau, reo lên
một cách rộn rã, tạo âm thanh vòng
lắc. Tay phải cầm ở giữa thanh thứ
ba, sấp bàn tay xuống quẹt răng cưa ở
cạnh trái, ngửa bàn tay lên quẹt răng
cưa ở cạnh phải vào những cạnh
của hai thanh kia tạo nên chuỗi âm thanh lắc
cắc của nhạc khí quẹt. Có lúc luồn
thanh này vào giữa hai thanh kia, dùng cổ tay
lắc đều nhanh tạo âm thanh vê dòn.
Sênh tiền là nhạc khí rất độc
đáo của Việt Nam được sử dụng
để đệm đàn hay ca, từng tiết
tấu có thể kết hợp một lúc 3 nhạc
khí gõ: phách, quẹt và vòng lắc,
cuối một bản nhạc hay cuối một nửa
đoạn thường sử dụng kỹ thuật
lắc giữa hai thanh phách tiền.
Lắc: Ví dụ:
(485-1a)

Quẹt: Ví dụ: (486-2a)
Ví dụ: (487-3a)
Ví dụ: (488-4a)

Ví dụ: (489-5a)

Ví dụ: (490-6a)

Ví dụ: (491-7a)

Ví dụ:
(492-8a)

Ví dụ: (493-9a)
6-
Vị trí Sênh Tiền trong các Dàn nhạc:

ênh
Tiền được sử dụng trong Dàn
nhạc Ðại nhạc, Dàn
Bát âm, trong Hát Cửa Ðình, Dàn
nhạc Sân khấu Chèo và đệm cho Hát Sắc Bùa.
7-Những
nhạc khí tương tự ở Ðông Nam Á và các nước:
Sênh tiền Việt Nam:
ương
tự Sênh tiền có Sistrum
của Hy Lạp,
Zilli Masa có xuất xứ từ Thổ
Nhĩ Ky và Hy Lạp.
|