Kèn
Bầu |
|||
|
|||
3.NHẠC KHÍ HƠI
èn Bầu là nhạc khí hơi dăm kép phổ biến tại Việt Nam, đồng thời một số nước khác ở Châu Á cũng có. Kèn Bầu được nhập vào Việt Nam và trở thành nhạc khí Việt Nam.
èn Bầu có nhiều cỡ to, nhỏ khác nhau, chia làm 3 loại: Loại âm cao: Kèn Tiểu, Kèn Vắt, Kèn Củn. Loại âm trung (sử dụng nhiều): Kèn Trung pha, Kèn Trung đục, Kèn Nàm. Loại âm trầm: Kèn Ðại, Kèn Ðại trường, Kèn Quá khổ. 1-Dăm Kèn: là loại dăm kép, làm bằng ống sậy mềm (hoặc có thể bằng nguyên liệu khác) một đầu bóp bẹp, cuối dăm để tròn để cắm vào đầu một cái thắng. Cái thắng là một ống bằng kim khí nối liền giữa dăm kèn với thân kèn. Dăm kèn là bộ phận quan trọng nhất của kèn: dăm cứng quá khó thổi những âm trầm, dăm mềm quá khó lên âm cao. Dăm không tốt sẽ ảnh hưởng màu âm. 2-Thân kèn: (còn gọi là dọc kèn): hình ống, một đầu nhỏ, một đầu to dần. làm bằng gỗ cứng, Kèn Bầu có 7 lỗ bấm hình tròn nằm dọc trên thân và một lỗ dưới thân, do ngón cái đảm nhiệm, phía sau hàng lỗ này có lỗ bấm thứ 8, các lỗ bấm của Kèn Bầu được khoét với khoảng cách đều nhau để có thể phát ra các âm theo thang âm 7 cung chia đều. 3-Loa Kèn: làm bằng vỏ bầu khô (nên còn gọi là Kèn Bầu), cũng có thể làm bằng gỗ, bằng tre, nứa, hay bằng đồng. Miệng loa kèn có loại cụp vào (âm thanh nghe đỡ chói tai) và loại loe ra âm thanh lớn hơn.
m thanh Kèn Bầu khỏe, vang, hơi chói tai (ở
âm cao) thích hợp nhạc điệu mạnh,
chân thực, đồng thời có khả năng
thể hiện tình cảm, đôi khi ảm đạm
và có màu bi thảm. Muốn thay đổi
màu âm có thể dùng bộ phận hãm
tiếng, âm thanh sẽ giảm đi nhưng có
phần mờ đục.
Ví dụ :(351-21)
èn Bầu có các kỹ thuật thổi: rung hơi, luyến hơi, đánh lưỡi, vuốt hơi, nghệ nhân có thể thổi liên tục hàng giờ không cần ngắt hơi, các kỹ thuật bấm: ngón láy, ngón vuốt... Cách thổi hơi: Luyến hơi: là kỹ thuật độc
đáo, bằng phương pháp giữ hơi nghệ nhân có thể thổi kèn ngân
dài và luyến được nhiều âm. Ví dụ :(353-20) Rung hơi: là cách dùng hơi thổi vào dăm kèn từng đợt mạnh, nhẹ, nhiều, ít để tạo ra tiếng rung như làn sóng, thường ít khi rung nhanh. Rung chậm tiếng kèn càng có hiệu quả để diễn tả tình cảm bi tráng. Ví dụ: rung nhanh, rung chậm: Ví dụ :(335-3)
Ví dụ :(336-5) Ví dụ :(344-12)
Ví dụ :(339-10) Cách thổi hơi và bấm kết hợp: Rung vỗ: là kỹ thuật tạo nên những âm rung đặc biệt như ngón rung của đàn dây. Ví dụ :(341-11) èn Bầu được sử dụng trong các Dàn nhạc Cung đình, Dàn Ðại nhạc, trong Ban nhạc đám ma, đám rước, Dàn nhạc Tuồng và gần đây tham gia Dàn nhạc Dân tộc Tổng hợp.
7-Những nhạc khí tương tự ở Ðông Nam Á và các nước: Kèn Bầu Việt Nam: hiều nước có Kèn Bầu như: Á Rập, Thổ nhĩ Kỳ có (Zurna) Zourna, Ba Tư có Sorna, Ấn Ðộ có Shanai , Trung Quốc có (Souna) Sona , Miến Ðiện có Hne, Mã Lai có Saroenai, Indonesia có Saroene. Ðây chính là loại nhạc khí họ Oboe nổi tiếng trong Dàn nhạc Giao hưởng Châu Âu. Oboe rất có thể là kèn dăm kép của người Á -Rập được các Dân tộc ở Châu Âu cải tiến, cũng như các loại kèn loa Châu Á, Ðông Nam Á từ những chiếc Zurna, Sorna... vùng Trung Ðông.
|