Cồng, Chiêng

4.2. NHẠC KHÍ TỰ THÂN VANG  
4.2.1.NHẠC KHÍ TỰ THÂN VANG GÕ  

4.2.1.8 CỒNG, CHIÊNG

1-Giới thiệu sơ lược:

CongChieng1.jpg (35149 bytes) ồng, Chiêng là nhạc khí tự thân vang, loại nhạc khí có định âm thuộc Chi gõ và Chi đấm của Dân tộc Việt và nhiều Dân tộc Việt Nam. Cồng, Chiêng có mặt trong âm nhạc của hầu hết các Dân tộc Việt Nam, Cồng, Chiêng xuất hiện trong nghệ thuật dân gian từ những thời xa xưa nhất và vẫn tiếp tục cho đến ngày nay. Cồng có khả năng đã xuất hiện trước hoặc cùng thời với Trống Ðồng vì trong các hoa văn Trống Ðồng đã có khắc họa hình một dàn Cồng, Chiêng. "Cồng" để chỉ loại có núm, và "Chiêng" để chỉ loại không núm, tuy nhiên trong dân gian không có sự phân biệt rõ ràng, đồng bào cho rằng Cồng (có núm) có tuổi đời xưa hơn là Chiêng (không có núm) vì nếu so sánh Cồng với mặt Trống Ðồng thì Trống Ðồng có hình dáng như một cái Cồng lớn, với giả thiết Cồng ra đời trước Chiêng mặt dù về mặt kỹ thuật thì đúc Cồng khó hơn đúc Chiêng. Nghệ thuật Cồng, Chiêng ở Việt Nam đã gắn chặt với nền Văn hóa cổ truyền của Dân tộc (lễ nghi, phong tục và tín ngưỡng) và mỗi dân tộc đều sử dụng Cồng, Chiêng theo những hình thức khác nhau về loại hình và biên chế.

2-Xếp loại:

Conglon2.jpg (15630 bytes)

ồng, Chiêng là nhạc khí tự thân vang gõ phổ biến tại Việt Nam, đồng thời ở một số nước khác ở Châu Á cũng có.

 

3-Hình thức cấu tạo:

DuiCong.jpg (14491 bytes)Cong2a.jpg (34705 bytes)

ồng, Chiêng làm bằng đồng thau hoặc hợp kim đồng thiếc, với tỉ lệ của các hợp kim rất khác nhau tùy theo nơi đúc, hình tròn ở giữa hơi phồng lên, chung quanh có bờ gọi là thành. Cồng luôn luôn có núm ở giữa, Chiêng có hai loại: Chiêng có núm ở giữa gọi là Chiêng núm và Chiêng không có núm gọi là Chiêng bằng. Cồng, Chiêng có nhiều cỡ to nhỏ, dày mỏng khác nhau, có loại đường kính rộng 90cm, phải treo lên giá đỡ, khi đánh lên tiếng ngân rền như sấm, có loại nhỏ đường kính chỉ 15cm, tiếng cao, trong trẻo.

Conglon1A.jpg (23059 bytes)Chienglon2.jpg (22825 bytes)

 

4-Màu âm:

ồng, Chiêng huyền bí, âm u, mang đậm sắc núi rừng, âm thanh to, vang xa.

 

Cồng : Ví dụ: (446-002am) dùi mềm-đánh hồi

Chiêng: Ví dụ: (447-5a) dùi cứng-đánh hồi

 

5-Kỹ thuật diễn tấu:

Chiengbd2.jpg (37531 bytes)Chiengbd1.jpg (26647 bytes)

gười Việt đánh Cồng, Chiêng bằng dùi gỗ bọc vải hoặc da thú mềm hay mủ cao su, chỉ có người Dân tộc (M' Nông) đánh bằng nấm tay, nghe êm nhưng kém vang. Cồng hay Chiêng có núm thì đánh vào núm: tiếng ấm vang. Chiêng bằng thì đánh vào mặt Chiêng. Cồng, Chiêng được nhiều Dân tộc sử dụng với những biên chế rất khác nhau. Ở người Việt (Kinh) thường chỉ thấy sử dụng một Cồng đi với một Trống Cái , đánh giữ nhịp cho người chủ tế vái lạy trong các đình làng, hồi Chiêng trống "tùng-bili" được coi là hồi âm thanh bi thảm.

Cồng: Ví dụ: (448-2a)

Cồng: Ví dụ: (449-3a)

Cồng: Ví dụ: (450-4a)

Cồng: Ví dụ: (451-5a) đánh hồi

Cồng+Trống Chầu+Trống Lễ:

Ví dụ: (452-bxy1)

Chiêng: Ví dụ: (453-1a)

Chiêng: Ví dụ:dùi cứng (454-2a)

Chiêng: Ví dụ:đánh bằng nấm tay (455-3a)

Chiêng: Ví dụ: dùi cứng(456-4a) đánh hồi

Chiêng: Ví dụ: (457-6a)


6- Vị trí Cồng, Chiêng trong các Dàn nhạc:

Cong+Mo1a.jpg (38005 bytes)àn Cồng của người Mường từ 5 đến 20 cái do mỗi người cầm một cái. Sự kết hợp giữa Trống Cái và Chiêng Cồng là công thức cổ xưa nhất có ở nhiều Dân tộc và Dàn nhạc Chiêng, Cồng. Ở Tây Nguyên, nơi mà Chiêng, Cồng phát huy tính âm nhạc cao nhất, nếu ở các Dân tộc Việt, Thái, Tày, Khơ Mú, Cồng, Chiêng: mới chỉ được sử dụng như các nhạc cụ nhịp điệu, thì ở Dân tộc Mường và các Dân tộc Tây nguyên Cồng, Chiêng: được tổ chức thành dàn nhạc, diễn tấu những bản nhạc đa âm (multiphony) với các hình thức chủ điệu (homophony), đa điệu (heterophony), hòa điệu (harmony) khác nhau. Ðây chính là giá trị quý báu của nghệ thuật âm nhạc Cồng, Chiêng của các Dân tộc Việt Nam (Tô Ngọc Thanh- Giới thiệu một số Nhạc cụ Dân tộc thiểu số Việt Nam - Nhà xuất bản Văn hóa Dân tộc TP.HCM- 1995). Nghệ thuật Cồng, Chiêng rất đa dạng, phong phú về mặt tiết tấu mà còn ở giai điệu, hòa âm và nghệ thuật trình diễn kết hợp với múa dân gian. Cồng, Chiêng do một nhóm người đồng diễn, mỗi người chỉ sử dụng một Cồng hoặc một Chiêng, bộ Cồng, Chiêng nầy thường diễn tấu độc lập ít khi có các nhạc khí khác phụ họa hoặc nếu có chỉ với một hai trống da hoặc bộ lục lạc cũng bằng đồng.

GiaohuongDT1.jpg (47972 bytes) GiaohuongDT2.jpg (48204 bytes)

 

7-Những nhạc khí tương tự ở Ðông Nam Á và các nước:

ăn hóa Cồng, Chiêng còn tồn tại chủ yếu ở các nước vùng Ðông Nam Á, trong lục địa cũng như ở các hải đảo, theo GSTS Trần văn Khê tương tự Cồng, Chiêng ở các nước có: Bộ Không Wong Yai và Không Wong Lơk ở Thái Lan, Dàn Ky Wang ở Myanmar, Dàn Chanang ở Mã Lai, Dàn Kulintang (Dàn Cồng gồm 8 chiếc bằng đồng hình ô trầu đậy nắp có núm ở giữa, đặt trên giá hình chữ nhật bằng gỗ, nghệ nhân dùng 2 dùi mà gõ), một cặp Cồng lớn treo đứng Agung ở Philippine, cặp Agung gồm có 2 cồng Penanggisa-an dùng để đánh nhịp chính và Pumalsan để đối với Cồng lớn Penangggisa-an. Không Wong ở Lào, Không Thom và Không tuôch ở Campuchia.  Ở quần đảo Java của Indonesia có Cồng Gong Ageng, Chiêng lớn TamTam của Hsi Yu (giữa Burma và Tibet).

BandoChauA.jpg (51347 bytes)